Relatie tussen individualisme en sociaal samenleven

Op 19 mei 2017 organiseerde de PvdA Groningen een bijeenkomst over de politiek van “Samenredzaamheid”. Annemarie Kok (filosoof en journalist) gaf een kritische kijk op deze politiek. De twijfel of een politiek waar Doe-democratie, Zelforganisatie, Buurtkracht, Samenredzaamheid, Co-creatie en de participatiesamenleving de redding van Nederland moet zijn.

Het was een interessante inleiding, die we nadat die op de site van Annemarie Kok is gepubliceerd ook op de website van de PvdA Groningen zullen zetten. Hier enkele indrukken.

In de discussie ging het vooral over het belang van het maken van afwegingen tussen verschillende belangen en tussen die tussen het heden en de toekomst. Het ging ook over de waarde van de representatieve democratie die nu sterk onder druk staat. De waarde wordt vaak gerelativeerd en er wordt geroepen dat de gemeenteraad niet meer nodig is. Een code oranje. De burgers moeten het zeggen en zo kan het vertrouwen van de burger en de lokale overheid worden herstelt. Wij krijgen de zelfbesturende medeburger. Annemarie Kok spreekt van een wazige ideaal van een verbonden samenleving. Hoogopgeleiden die weten wat er speelt bepalen wat goed voor anderen is. Een tegengeluid van de fractie is dat de overheid wel moet leveren en dat de PvdA ook voor laaggeletterden is. Het wijkgericht werken is nodig omdat dit een organisatievorm is waar de gemeente dingen met de burgers kan doen die goed zijn voor hun leefwereld en de burgers weten wat goed is voor hun buurt.

In het betoog van Anniemarie Kok kom je wel tot de conclusie dat je de afwegingen tussen verschillende belangen niet kan laten maken door vrijblijvende samenwerkingsverbanden, in buurten of wijken. Besluiten die gevolgen hebben voor anderen, voor de toekomst, waarbij verschillende soms tegengestelde belangen moeten worden afgewogen, vereisen verantwoordingsplicht.

De overheid kan en moet dat doen. Het is zaak dat de politieke partijen, zeker de PvdA en andere linkse partijen, het belang van de overheid benadrukken.

Er is in de samenleving heel veel kennis en die benut moet worden. Maar er moet altijd een afweging plaatsvinden tussen verschillende belangen, waarbij onenigheid zou kunnen ontstaan. Over besluiten moet verantwoording afgelegd worden en dat kan niet op basis van vrijblijvendheid. Het is prachtig en noodzakelijk dat mensen zich inzetten voor hun buurt, hun vereniging, onderlinge hulp, maar knopen doorhakken op belangrijke zaken die voor de toekomst gevolgen hebben, dient democratisch te gebeuren, waarbij verantwoordingsplicht hoort. De vraag is dan ook of een wijkraad die door loting wordt gekozen wel zo democratisch is.

Een van de conclusies in dit debat was dat de politiek wel erg technocratisch aan het worden is, waarbij het vooral over het proces gaat. Visies over wat het algemeen belang is, mogen wel weer eens botsen, zodat er werkelijk iets te kiezen is. Het gaat in de politiek niet om wie het beste kan besturen (hoe belangrijk goede bestuurders ook zijn) maar het gaat er om welke kant de bestuurders op willen. Kortom de verD66ing van de politiek mag wel stoppen. De PvdA moet in dit veld zijn positie kiezen en meer de kracht van het eigenzinnig betoog kiezen, zonder compromissen.

Een ander belangrijk punt in het debat was, het gevoel dat mensen overvraagd worden en taken opgedrongen krijgen die ze niet altijd aan kunnen. Hulp die niet werkelijk vrijwillig wordt geboden, maar haast wordt opgelegd, is te vaak een te zware belasting voor de genen die toch al zwaar belast zijn. Nog belangrijker misschien, opgedrongen hulp, kan vernederend zijn en verzwakt soms meer in plaats van de positie van de kwetsbaarste mensen te versterken.

En dan kwamen we nog niet toe aan de vraag waarom we ons zoveel zorgen maken over de kosten van zorg. Die kosten zijn vooral loonkosten, terwijl we ons ook afvragen wat al die mensen moeten doen die door verdergaande automatisering in de komende jaren hun baan driegen te verliezen. Veel, heel veel nieuwe banen zijn te maken met de enorme omslag naar een schone energievoorziening en een circulaire economie. Maar waarschijnlijk niet genoeg.

Dus kunnen wij ons afvragen of de oplossing ligt in een sterker buurtgevoel (de participatiesamenleving), behoud van de regionale ‘mienskip’ (Friesland), progressief patriottisme (Asscher), gezonde vaderlandsliefde (Buma) dan wel een Nexit (Wilders).

Kortom,
Maakt de dwingende eis om veel te delen met buurtgenoten ons niet eerder onvrij dan vrij. Krijgen wij daardoor ook meer prettige relaties met medebewoners? Annemarie Kok heeft zo haar twijfels. De letterlijke tekst van haar betoog komt binnenkort op de PvdA website.

Sjak Rijploeg en Martin Winter
Reactie: [email protected]